Geschiedenis

Op deze pagina ontdek je een chronologisch overzicht van onze historische mijlpalen. Passeer bij je volgende bezoek aan VIERNULVIER ook even langs onze Timewalker, een interactieve installatie in de inkomhal, die je meeneemt op een tijdreis door De Vooruit.

De Coöperatie Vooruit

De Vooruit ontstond vanuit de coöperatie Vooruit. Deze video toont het ontstaan en de werking ervan. 

1910: De bouw van 'Feestlokaal Vooruit' 

In 1910 kocht Vooruit een groot herenhuis en twee aangrenzende woningen in de Sint-Pietersnieuwstraat. Daar moest een nieuw feestlokaal komen. Met de nieuwe cultuurtempel wilden de socialisten bewijzen dat ze geen cultuurbarbaren waren, dat ze zich bekommerden om de geestelijke ontwikkeling van de arbeiders. De coöperatie stelde Ferdinand Dierkens aan als architect. De arbeiders kregen een reusachtig volkshuis.

^{© Amsab-ISG}

Eclectisch & complex gebouw

Het resultaat was een eclectisch en bijzonder complex gebouw met een café-restaurant, een winkel, een bibliotheek, vergader- en repetitielokalen en natuurlijk de twee grote zalen: de Concertzaal (voor 1000 toeschouwers) en de Theaterzaal (voor 1600 toeschouwers). Boven de Theaterzaal prijkte in goudens letters het opschrift 'Kunst veredelt', dat het doel van de geestelijke verheffing van de arbeiders onderstreepte. In het glas-in-loodraam van het dak stonden de eerste noten van 'De Internationale', het belangrijkste strijdlied van de socialisten.  

Het Feestlokaal ging open in 1913, op 1 mei 1914 hielde de socialisten voor de eerste keer een 1 meibanket in de huidige Balzaal. Het werd een jaarlijkse traditie om hun feestdag zo te vieren.

Twee wereldoorlogen & interbellum

Tijdens de Eerste Wereldoorlog was Gent vanaf oktober 1914 een bezette stad. Voor vele arbeiders was het Feestlokaal een plek om even aan de ellende te ontsnappen. Het laatste jaar van de oorlog eisten de Duitsers het Feestlokaal op. Ze richtten het in als Soldatenheim en hielden er naar verluidt bijzonder lelijk huis.  

Het gebouw werd tijdens het interbellum de vaste stek van verschillende socialistische verenigingen. Tijdens de jaren 1930 kregen de meeste verenigingen het moeilijk om hun leden te houden. Vaak werd de economische crisis als reden aangehaald, maar wellicht zat ook het succes van de bioscoop er voor iets tussen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog richtten de Duitsers het Feestlokaal al vrij kort na de inval in als Soldatenheim. Cinema Vooruit werd een Wehrmachtskino voor de soldaten. De socialistische verenigingen moesten het gebouw niet alleen verlaten, de bezetter dwong verschillende ervan hun activiteiten stop te zetten. Plots hielden collaborerende extreemrechtse groeperingen meetings in het Feestlokaal – van een ideologische metamorfose gesproken.  

Na de Bevrijding vormden de geallieerden het Feestlokaal om tot ontspanningsruimte voor de troepen. Die konden er onder andere naar de film. De Canadezen herdoopten het tot Café Quebec.

1946: Reprise de l’activité

De coöperatie Vooruit kreeg het Feestlokaal in 1946 terug in handen. De Multatulikring, Harmonie Vooruit, de Rode Valken, ... na de oorlog maakten ze van het Feestlokaal opnieuw een ware bijenkorf. Er kwamen ook enkele nieuwe verenigingen bij. De Anseele Vrienden, De Samenwerkster (een vrouwenbond), de Leesclub Boekuil, e.a.

1970: Het verval van feestlokaal Vooruit

Omdat er steeds minder geld was om het gebouw te onderhouden, raakten meer en meer zalen in onbruik. Er sijpelde water binnen, de brandveiligheid liet te wensen over. Heel wat verenigingen verlieten het gebouw. In de jaren 1970 was het café een van de weinige plekken waar nog volk over de vloer kwam. Een levendige plek was het toen al lang niet meer. 

1980: Opruimactie & restauratie

Overal in België waren volkshuizen in hetzelfde bedje ziek. Coöperaties konden moeilijk het hoofd boven water houden. Dat leidde tot verwaarlozing en verkrotting. Sommige volkshuizen kregen een nieuwe bestemming, andere werden afgebroken. In 1982 richtten enkele jongeren de vzw Socio-cultureel Centrum Vooruit op. Die ging het hele gebouw restaureren en het als progressief artistiek ontmoetingscentrum uitbaten. De initiatiefnemers wilden wel graag af van het rode etiket en zagen de ontzuiling van het Feestlokaal als een prioriteit.

De jonge garde begon met een grote opruimactie in het gebouw. Door de hoge werkloosheid waren er vrijwilligers genoeg. 

Op 17, 18 en 19 september 1982 opende het gebouw opnieuw de deuren. Het publiek – mét speleologenhelm – kreeg rondleidingen door de vele gangen en zalen. Er waren optredens, theater, een bal voor senioren … Het weekend was een succes: duizenden bezoekers en massale persbelangstelling. De weken erna zat het café opnieuw afgeladen vol. Het werd dé ontmoetingsplek voor al wie zich in Gent als progressief beschouwde. Na enkele weken vonden er in de benedenzaal pop- en rockconcerten plaats.

De nieuwe Vooruit draaide voornamelijk op vrijwilligers. Om geld in het laatje te brengen, werden zalen vaak verhuurd voor fuiven, dansinitiaties, muzieklessen en allerlei andere activiteiten. Die inkomsten waren hard nodig om het gebouw te onderhouden en een eigen programmatie uit te bouwen. In 1983 belandde het Feestlokaal op de lijst van beschermde monumenten, waardoor de vzw voortaan aanspraak maakte op restauratiesubsidies.

1988: Kunstencentrum Vooruit

In 1988 werd Socio-Cultureel Centrum Vooruit omgedoopt tot Kunstencentrum Vooruit. De eigen activiteiten moesten een geprononceerder profiel krijgen, het artistieke beleid moest de grootste prioriteit worden. Daarbij stond vernieuwend werk uit verschillende kunstdisciplines centraal. Vooruit ging niet enkel producties van anderen brengen, maar ook zelf (co)produceren. Het gebouw werd een werkplaats waar kunstenaars uit binnen- en buitenland samen aan producties konden sleutelen. 

1993-2014: erkend kunstencentrum

Het Podiumkunstendecreet van 1993 zette Vooruit op het lijstje van officieel erkende en gesubsidieerde kunstencentra. Het gaf de organisatie een grotere financiële slagkracht. Er kwam meer personeel en de werking professionaliseerde. 

Toonaangevende voorstellingen zoals het controversiële 'Ten Oorlog' van De Blauwe Maandag Compagnie, gezelschappen als Les Ballets C de la B en optredens van Nirvana, de Red Hot Chili Peppers, ... zorgden dat het kunstencentrum meer en meer naar het centrum van de cultuurwereld verschoof.

2013: 100 jaar Vooruit

Met een 100-tal personeelsleden, jaarlijks ongeveer 2000 activiteiten en 350 000 bezoekers - groeide Kunstencentrum Vooruit in de nillies uit tot een culturele instelling van formaat. Net als zijn voorganger - het Feestlokaal van Vooruit - was het Kunstencentrum een plaats van ontmoeting, cultuur en engagement. Het opschrift ‘Kunst veredelt’, dat al een eeuw boven het podium van de Theaterzaal te lezen is, mag dan wel behoorlijk hoogdravend klinken: het bleef het motto van Vooruit. In 2013 wordt het 100 jarig bestaan van het gebouw uitgebreid gevierd tijdens 'Vooruit 100'. 

2017: Een Vlaamse kunstinstelling

Op 1 januari 2017 wordt het kunstencentrum officieel een Vlaamse kunstinstelling. Dat vertaalt zich in onder andere een hernieuwde missie, met daaraan gekoppeld zes centrale speerpunten: support, experiment, connect, engage, reflect en celebrate. Hier kan je de volledige missie vinden.

Tekst © Servaas Lateur - een samenvatting van het boek Vooruit 1913-2013.
Beelden © Amsab-ISG

2022: Een nieuwe naam

In 2022 verandert Kunstencentrum Vooruit haar naam naar Kunstencentrum VIERNULVIER, nadat de Vlaamse socialistische partij in 2021 voor de nieuwe naam ‘Vooruit’ koos. Het gebouw zelf blijft De Vooruit heten. Enkel de organisatie draagt dus een nieuwe naam.