Terug naar de Middeleeuwen met componist en luitspeler Jozef Van Wissem

Een post-minimalistische componist die barok- en renaissanceluit speelt én daarmee high profile rockfestivals à la ATP, underground bunkers en huiskamers verovert. Nederlander Jozef Van Wissem is op zijn zachtst gezegd een opmerkelijk figuur. Ongeveer 15 jaar geleden begon hij aan een indrukwekkend en onvoorspelbaar parcours: solo releases (op Importants Records, Sacred Bones, ‘s mans eigen Incunabulum), soundtracks voor games (‘The Sims Medieval’) en ontelbare samenwerkingen met muzikanten als Gary Lucas, Tetuzi Akiyama en de legendarische filmmaker Jim Jarmusch. Voor diens gevierde vampierenfilm 'Only Lovers Left Alive' maakte Van Wissem bovendien de soundtrack en won er meteen ook een Gouden Palm mee. 

Op dinsdag 15 oktober passeert de componist in Vooruit Gent tijdens het VIDEODROOM festival, de samenwerking tussen Vooruit en Film Fest Gent waar experimentele muziek en dito cinema centraal staan. Van Wissem speelt live een nieuw gecomponeerde soundtrack bij 'The Dying Swan', een Russische stille film uit 1917.

Jozef, aan je tourschema te zien sta je naast festivals en reguliere shows ook op veel ‘niet-klassieke' plekken. Wat trekt je aan in dat soort plaatsen?

Jozef Van Wissem: “Goh, er zijn gewoon minder en minder reguliere plekken die echt avontuurlijk durven te programmeren, dus je moet zelf wat op zoek gaan naar off spaces die dat wel doen. Toen ik in de jaren ‘80 zelf naar shows begon te gaan was er in Nederland echt een underground circuit waar je spotgoedkoop de meest waanzinnige acts kon zien. Dat was dan vaak in kraakpanden. Maar de laatste jaren worden dat soort plekken meer en meer gecriminaliseerd en is er minder mogelijkheid om experimentele dingen te zien. Tegelijkertijd krijgen in Nederland de officiële plekken alsmaar minder subsidies waardoor muzikanten het alleen maar moeilijker krijgen. In België is het nog niet zo ver maar het lijkt toch meer en meer op het einde van een systeem - terug naar de Middeleeuwen (lacht).”

“Ik mis wel een beetje die rebellie en punkattitude die er toen heerste. Op een manier was het veel avontuurlijker en spannender omdat het niet aanvaard werd - en vaak ook tegengewerkt werd. Als je dan als 16-jarige net een gitaar hebt gekocht en pakweg The Ex gaat bekijken in zo'n kraakpand, dan maakt dat echt wel indruk. Als ik nu bijvoorbeeld ga spelen in het voormalige Oostblok, dan vind ik dat gevoel daar veel meer terug dan hier, waar alles wel heel netjes en overgeorganiseerd is. Als je in Rusland een punkshow organiseert dan is het meteen politiek, gewoon door te bestaan. Dan hoef je nog niet eens teksten te scanderen die anti-establishment zijn of zo.” 

Je staat er om bekend niet alleen in Europa en de Verenigde Staten te spelen, maar wel meer en meer in landen als BrazilIë, Rusland en China. Hoe anders is het publiek daar?

Van Wissem: “Ik heb de indruk dat het publiek in landen als Roemenië of Oekraïne meer open staat voor experiment. Er is daar nog niet zo lang de mogelijkheid om veel buitenlandse acts te zien. Mensen komen er niet naar een optreden om te kletsen of bier te drinken maar om echt te luisteren. Hier zijn mensen gewoon ook wel wat verwend omdat er zoveel te doen is. Dus dingen hebben gewoon soms minder impact. Dat maakt het heel dankbaar om daar te gaan spelen.”

Tijdens VIDEODROOM ga je een live soundtrack spelen bij de film 'The Dying Swan' van de Russische regisseur Yevgeni Bauer. De film gaat over een kunstenaar die geobsedeerd is door de dood en gefascineerd wordt door een jonge ballerina. Hoe ben je daarbij terecht gekomen?

Van Wissem: “Ik was uitgenodigd door een venue in Rusland om iets te doen met een Russische stille film. In het begin was ik een beetje terughoudend en zelfs wat sceptisch over het idee. Soundtracks bij stille films kunnen al snel heel clichématig worden. Maar toen kwam ik toevallig uit bij een artikel over 'The Dying Swan'. Hoe die beschreven werd maakte me nieuwsgierig. Toen ik hem uiteindelijk zag maakte ik ineens een klik. Het is een hele vreemde film met enkele ronduit bizarre passages - meerbepaald één specifieke droomscène - die erg surrealistisch aanvoelen. En hoewel het zeer gotisch en dramatisch van sfeer is, is de film tegelijk erg grappig. Er zitten tal van danspassages in die heel snel gaan en waar ik de bewegingen van de danseres laat correleren met even snelle luitpassages. Ik kon met andere woorden heel reactief spelen, wat heel verfrissend was.”

Wat staat er nog op de agenda voor de komende maanden?

Van Wissem: “In januari 2020 verschijnt er een nieuwe soloplaat op het Gentse Consouling-label. Daarna volgt een nieuw project met Jim Jarmusch en een tournee door onder andere de Verenigde Staten, Brazilië en China. En ik begin aan een nieuwe soundtrack voor de film ‘Nosferatu’ voor luit, vogelzang en electronica.”

We kijken er naar uit!