#1 Kunst Veredelt 

3min44 - Kijkoefening: begin met luisteren door te kijken 

"Dit is het begin van Kunst Veredelt:
een geluidswandeling
over de geschiedenissen en verhalen van het Feestlokaal van Vooruit.
Laten we beginnen met luisteren 
door te kijken."

#2 Cafégast Franky Devos

4min07 - Ontmoet de algemeen coördinator van het kunstencentrum

“Het is een burcht.
 Het is een kasteel.
 Dus ja - en dat is fantastisch, dat is overweldigend
 maar het is ook overweldigend.
 Het maakt mensen ook klein, 
 het maakt je nederig en bescheiden.” 

#2 Cafégast Carine Thienpont

3min25 - Ontmoet de coördinatrice van housekeeping

“Als je in Vooruit werkt dan ben je absoluut geen nummer
De persoon op zich, 
dat die belangrijk is,
dat vind ik eigenlijk het mooiste 
wat Vooruit mij kan meegeven.”

#2 Cafégast Martha Balthazar 

4min11 - Ontmoet een jonge Gentse theatermaakster 

“Ik zou hier iedereen kunnen tegenkomen.
Zowel iemand waarmee ik op de kleuterklas heb gezeten,
als mijn tandarts,
als mijn grootouders,
als iemand waar ik gisteravond mee staan zoenen heb.” 

#2 Cafégast Peter Donnae

4min17 - Ontmoet een vaste klant van het Café

“Als ik in Gent ben, dan ben ik elke dag wel eens in de Vooruit
 Ik drink dan één koffie.”

#2 Cafégast Kopano Maroga

3min25 - Ontmoet een curator van het kunstencentrum 

“I love a messy context
 and I was lucky that I was coming into Vooruit 
 in a moment where those structures were troubled:
 so this kind of horizontalization of the organisation was on the table.” 

#2 Cafégast Stefaan De Winter

3min11 - Ontmoet een Gentse muzikant en theatermaker

“Je kunt niet alles oppoetsen. 
 Als je alles oppoetst en het blinkt
 durf je er niet meer mee buitenkomen.
 Je moet durven een bluts rijden met je gebouw.”

#2 Cafégast Thijs Lijster

1min01 - Spoedcursus hedendaagse klassenstrijd

“Het precariaat is een klassie
die zich niet nadrukkelijk definieert 
en herkent als klasse.”

#2 Cafégast Tina De Gendt

3min11 - Ontmoet een Gentse historica en stadsgids 

“De Vooruit is geen gebouw,
de Vooruit is een idee:
 een netwerk.” 

#2 Cafégast Tristan Oger

3min37 - Ontmoet de voorzitter van de Jong Socialisten Gent 

“Je bent niet bij de socialisten geweest
 als je niet gefeest hebt.”

#3 De Atlanten

3min56 - 1913-heden - De drager van het Feestlokaal van Vooruit bevrijdt zich van het gewicht van de geschiedenis

Loïs Brochez als Atlas

"Ik zie jullie.
Kinderen van de fabrieken,
kinderen van de Belgische Werklieden Partij,
kinderen van de beweging.
Trotse kinderen,
rebelse kinderen.
Ik zie jullie en ik zag jullie ouders.”

Scan de voetnoot of vervolg de route naar het achterste gedeelte van het Café.

#3 Voetnoot: wie is Atlas?

2min04 - Nadia Sels geeft duiding bij de mythologische werelddragers die dit huis overeind houden

“Atlas,
zijn naam betekent eigenlijk: 
de drager of de verdrager. 
En dat idee is voor de Grieken 
heel nauw verbonden aan wat mensen zijn. 
Mensen leven in een wereld 
die constante inspanning vergt om niet in te storten.” 

#4 Het Congres

9min43 - 1891 - Internationale bijeenkomst van historische en hedendaagse socialistische denkers

Johan Heldenbergh als Anseele senior, Sam Bogaerts als Hendrik De Man, Zouzou Ben Chikha als Stefan Becker, Anne-Laure Vandeputte als Emilie Claeys, Peter Mertens als Peter Mertens

“Geen rijken en geen armen meer! 
Geen knechten en geen meesters! 
Vrijheid en brood aan allen! 
Leve de internationale!
Welkom! Welkom! Welkom!” 

Vervolg de route door de trap te nemen richting de Wintertuin.

bron: “Vooruit Feestnummer." Dagblad Vooruit (Gent), 16 - 23 augustus 1891, 188, 1-2. (Amsab-ISG, CO.0568)

#5 Edward Anseele sr. in gesprek met Pol Verbauwen

3min36 - 1874 - Na een conflict tijdens een vergadering van de Gentse Eerste Internationale biedt de jonge Anseele bij voorman Pol Verbauwen zijn excuses aan

Johan Heldenbergh als Anseele sr., Sam Bogaerts als Pol Verbauwen

“Brood is niet het enige wat de werkman nodig heeft.
 Het is niet genoeg om het werkvolk bij ons te houden. 
 We moeten onszelf onmisbaar maken.”

#5 Edward Anseele sr. in gesprek met Marie De Coster

2min30 - 1913 - Enkele dagen voor de opening van de Wereldtentoonstelling in Gent neemt de Belgische Werklieden Partij een drastisch besluit

Johan Heldenbergh als Anseele sr., Charlotte De Bruyne als Marie De Coster

“Over twee weken staan alle internationale grootheden hier op de stoep.
 Wat wilt ge dat ik zeg tegen de regeringsleiders? 

#5 Edward Anseele sr. in gesprek met Edward Anseele jr.

5min08 - 1934 - Na de val van de Bank van de Arbeid wordt een onderzoekscommissie aangesteld die de verantwoordelijken moet aanwijzen binnen de partij

Johan Heldenbergh als Anseele sr., Titus De Voogdt als Anseele jr.

“Al de verzamelde getuigenissen tonen ondubbelzinnig aan 
dat Edward Anseele senior in zeer grote mate verantwoordelijk is 
voor de daden van de Belgische Bank van de Arbeid 
en van de daarmee verbonden vennootschappen.
Daarover is niet de minste twijfel.”

#6 Het Werkmanskind 

6min56 - 1895 - Portret van een vrouwelijke arbeider in de late 19e eeuw

Muzikale herwerking van Teletext, 2021

“De school werd voor ‘n fabriek verlaten, een droef spelonk.
Die daalder ‘s weeks moest moeder baten wijl vader dronk.
Zo werd ze lokaas voor de bazen en voor hun zoons,
die als een raaf op duiven azen,
vlees voor patroons.”

bron: Gustave Goublier. "Werkmanskind." vertaald door Eduard Jacobs, 1898. via https://www.wreed-en-plezant.be/wrdprs/2016/08/werkmanskind/ (geraadpleegd 12 april 2021)

#7 De eisen van De Vrouw

4min26 - 1893 - Emilie Claeys opent een redactievergadering van socialistisch-feministisch maandblad De Vrouw

Anne-Laure Vandeputte als Emilie Claeys

“Nog altoos wordt de vrouw door de socialisten op den achtergrond geschoven. 
Dat moest niet zoo zijn.
Ieder socialistisch bestuurslichaam,
ieder socialistisch congres moest voor de helft uit vrouwen bestaan.”

bron: Emily Claeys en de redactie, "Beginselverklaring van den Hollandsch-Vlaamschen Vrouwenbond." De Vrouw (Gent), 18 juli 1893, 1, 1. (Amsab-ISG, MTSK 0509)

Basiseis 1

2min32 - Het recht op leven, een reflectie van Sabrine Ingabire

“Het feit alleen dat je leeft,
dat je bestaat,
betekent dat je het recht om gezond te zijn; 
om warm te zijn in de winter, 
om een huis te hebben, 
om genoeg te eten.

Basiseis 4

2min31 - Gelijk loon voor gelijken arbeid, onverschillig of die arbeid door een vrouw of door een man wordt verricht, een reflectie van Sabrine Ingabire

“Ik denk niet dat we teveel moeten focussen 
op het breken van het glazen plafond
zonder rekening te houden 
met het feit dat sommige mensen niet eens in het gebouw zijn,
sommigen kunnen de deur niet eens in.”

Basiseis 5

2min13 - De toelating der vrouw tot alle beroepen en wetgevende lichamen, uit welke gelijkstelling slechts voordeel kan vloeien voor de maatschappij in het algemeen, een reflectie van Anja Meulenbelt

“Ik ben er een groot voorstander van 
dat we in alle gebieden van ons leven 
meer zeggenschap krijgen.”

Basiseis 7

3min09 - Afschaffing van alle wetsbepalingen die de vrouw stempelen tot de mindere van den man, onderzoek naar het vaderschap, een reflectie van Anja Meulenbelt

“Waar het grootste gat zit in onze beweging is
dat er wel mannen zijn 
die doorhebben dat het voor hun bestaan ook een vooruitgang is 
als ze zich niet alleen door die mannelijke normen laten vertellen 
wat ze doen moeten.
Maar dat zijn er nog te weinig.”

Basiseis 9

3min28 - Onderhoud van staatswezen voor alle invaliden van den arbeid, zowel vrouwen als mannen, een reflectie van Sabrine Ingabire

“Wat ik me afvraag is:
wie heeft ervoor gezorgd,
welke vrouw met welke beperking
heeft ervoor gezorgd dat dit erin kwam?
En waarom kennen we haar niet?”

Basiseis 12

2min53 - Overtuigd zijnde, dat de slavernij der vrouw is ontstaan door den persoonlijken eigendom, (...) een reflectie van Anja Meulenbelt

“Voor mij is niet zo zeer de vraag wat is goed voor vrouwen,
maar: in wat voor wereld willen we leven?”

#8 Een lokaal van verenigingen

2min14 - Gilbert  Temmerman blikt terug op de bloeiperiode van het verenigingsleven in het Feestlokaal van Vooruit tijdens het interbellum en na de Tweede Wereldoorlog

“Al wie iets nodig had,
een lokaal, een toelage,
die kwam naar Moeder Vooruit 
om hulp te vragen.”

bron: Amsab-ISG. Gilbert Temmerman, Interview, onderzoeksseminarie UGent, 2009.

#9 De Tweede Wereldoorlog

3min41 - Vaststelling en schatting van de schade aan het Feestlokaal van Vooruit, opgesteld door architect Paul Detaeye

Zouzou Ben Chikha als Paul Detaeye

“Dit gebouw heeft sterk onder de beleggingen geleden.
Het werd in een zeer beschadigde en vervuilde toestand achtergelaten
en vrijgegeven op 15 augustus 1946.”

bron: Amsab-ISG: CO.0081.476. Archief van Edward Anseele jr.

#9 Voetnoot: wat betekende de Duitse bezetting voor de Belgische Werklieden Partij?

3min14 - Bruno De Wever over het Gentse socialisme tijdens de Tweede Wereldoorlog

“De bazen veranderen,
heel dat personeel blijft vaak hetzelfde en doen wat ze doen.
Is dat collaboratie? 
Nee, dat is overleven.”

#9 Voetnoot: welke sporen liet de Tweede Wereldoorlog na in het Feestlokaal van Vooruit?

1min30 - Gilbert Temmerman over het effect van de Duitse bezetters en de geallieerde bevrijdingstroepen op het Feestlokaal van Vooruit

“In de zaal aan de Schelde,
die nu de concertzaal wordt genoemd 
en waar allerlei rock en andere concerten doorgaan,
daar kweekten de Duitse bezetters varkens in.”

bron: Amsab-ISG. Gilbert Temmerman, Interview, onderzoeksseminarie UGent, 2009.

#10 Het Gentse Model

3min12  - De Samenwerkende Maatschappij Vooruit groeit uit tot een grootschalig netwerk van (coöperatieve) organisaties, met Bruno De Wever en Erik Bauwens. 

“Hoe komt het dat de arbeidersbeweging juist in Gent zo groot wordt?”

#11 De Rode Hand

5min06 - Vergezicht op de inplanting van het Gentse socialisme in België en de relatie tot kolonialisme door Bruno De Wever

“Zie je hoe Gent rood kleurt? 
Hoe de gebouwen rood kleuren?
Hoe de mensen rood kleuren?
Hoe een grote Rode Hand zich langzaam uitstrekt 
over de stad, de dorpen en het water
en - voorbij de landsgrenzen - de zee oversteekt?"

#12 Compagnie de la Ruzizi

Reconstructie van Edward Anseele jr.'s reis naar Usumbura (Burundi) aan de hand van zijn persoonlijk archief

Dit zijn de stille getuigen van de reis die Edward Anseele jr. in 1927 onderneemt naar de grensstreek van Burundi en Congo, in naam van Compagnie de la Ruzizi. Documenten, brieven, postkaarten, facturen en programmaboekjes - papieren overblijfsels die inzage geven in deze koloniale reis. 

Als pas afgestudeerde ingenieur krijgt Anseele jr. de opdracht om in kaart te brengen welke gronden het meest geschikt zijn om het netwerk van rode fabrieken van Vooruit uit te breiden. Hij zoekt locaties voor onder andere een katoenplantage, een mijnsite, een bierbrouwerij en een tabaksfabriek. Die reis wordt pas achteraf openbaar gemaakt en stuit bij de Belgische Werklieden Partij op veel vragen. Maar verder dan een onderzoekscommissie en wat lastige debatten komt het niet. Als in 1933 de Bank van de Arbeid valt, sneuvelt ook Compagnie de la Ruzizi en verdwijnen de bewijzen onder het stof - tot nu. 

Deze korte reis neemt je mee langs archiefdocumenten, daterend van 1927 tot 1935, en maakt een sprong naar 2021. Kunstenaar Deogracias Kihalu bekeek de documenten, verwerkte de informatie en liet zich leiden door zijn eigen geschiedenis. Hij voegt het werk Carnet de route aan dit geheel toe en werpt zo een 21e eeuwse blik op dit stuk koloniale geschiedenis.

#12 Carnet de route - Reisdagboek

4min08 - Een werk en gedicht door Deogracias Kihalu, vertaling door Andy Van Kerschaver 

#12 Voetnoot: hoe dekoloniseren we het kunstencentrum?

2min52 - Kopano Maroga legt de grenzen van het socialistisch denken bloot

“If we think about society and community in a different way,
 in terms of: ‘who has contributed?’,
then we arrive at a very different meaning of socialism.
 Then we have to ask a very different question.” 

#13 Radio Ankara

3min21 - Necdet Karatasli getuigt over de Turkse arbeidsmigratie naar Gent in de jaren ‘70

“Als je je eigen geschiedenis niet weet, 
ga je nooit je eigen geschiedenis kunnen opbouwen.
En als je je eigen taal niet kent,
ga je nooit een andere taal kunnen leren.”

#13 Turkse Cinema

3min24 - Tina De Gendt over de Turkse Cinema die in de jaren ‘70 een huis vond in het Feestlokaal van Vooruit

“Iedereen in Gent ging daar naartoe. 
En van zodra die film begon,
begon iedereen te huilen.
Omdat ze voor het eerst terug Turks hoorden.”

#13 Vakbonden & arbeidsmigratie

2min12 - Tina De Gendt over de verhouding tussen Belgische vakbonden en arbeidsmigranten

“Anti-gastarbeid,
voor gastarbeiders.”

#13 De stadsvlucht

2min22 - Jozefien De Bock over de rol van arbeidsmigranten in de heropleving van de Gentse stadskern

“Het belangrijkst is 
de leefbaarheid van de stad.”

#13 Textiel & werkloosheid

2min28 - Jozefien De Bock over de gevolgen van de verdwijning van textielfabrieken voor de arbeidsmigranten in Gent

“En dan krijg je wereldwijd een verschuiving van de productiecapaciteit
van het westen naar het zuiden,
het Globale Zuiden,
en op dat moment zijn het natuurlijk die jobs net die verdwijnen.”

#14 Een stille revolutie

1min33 - Wat is revolutie? 

“Revolutie is altijd een cruciaal onderdeel geweest 
van socialistische en sociale bewegingen.
 Maar wat is revolutie? 
 Hoe bewerkstelligen we verandering?”

#15 Vooruit is nooit af

5min15 - Romain Berteloot over de renovatiewerken van het Feestlokaal van Vooruit

“Weet je waarom De Vooruit zo goed gerestaureerd is, al zeg ik het zelf?
Omdat ik het allemaal twee keer heb mogen doen.
Een keer zonder geld 
en een keer met geld.”

#16 De Internationale van Tom Lanoye

2min23 - Twee hedendaagse herwerkingen van het officiële volkslied van de internationale arbeidersbeweging

Word woke, verschopten van de wereld,
Word woke, uw honger is voorbij
Er zijn steeds meer geëngageerden
Met jonge stem en (met) schone lei

Kom: crepeert, aftandse rolpatronen
Kom: verleert, te buigen als een slaaf
’t Is tijd uw nieuwe macht te tonen
Door vuur en passie aangejaagd

(refrein)
Vecht met ons die finale
Ja tot aan je laatste haal
En D’ Internationale
Wordt van ons allemaal

De staat: verneukt, de wet: besprongen
Door het establishment verkloot
De kleine mens wordt uitgewrongen
Zijn recht geschonden totterdood

Genoeg gedanst naar ’t rijke pijpen
Alleen gelijkheid is dictaat
Geen recht als plichten zich vergrijpen
Geen plicht waar niet ons recht bestaat

(refrein)

Hun krijgsbedrijf is niet het onze
Wij haten enkel de tiran
Bevechten slechts de hoge bonzen
Maar nooit de eigen achterban
/ ofwel / Geen oorlog mag ons ooit verdoven
Tenzij die tegen de despoot
Verbreekt uw band met vorstenhoven
Maakt een verbond met uw lotgenoot

En als die beulen toch volharden
Om ons te dwingen tot hun strijd
Dan maken wij, de jonge garde,
Van elk van hen een lamlendig lijk

(refrein)

#16 De Internationale van Hind Eljadid 

1min39 - Twee hedendaagse herwerkingen van het officiële volkslied van de internationale arbeidersbeweging

Word wakker, wij die de dagen nutteloos vullen. 
Wordt wakker, het is tijd om te schreeuwen, brullen, in onszelf te keren. 
Wij creëren nieuwe voetstappen waar anderen zullen volgen. 
En van de bodem naar boven, niet langer verborgen. 
We ontdoen ons van zorgen die ons niet langer dienen. 
Wij met hand voor ogen, het is tijd om ze te openen. 
Op de schouders van reuzen werken wij aan andere keuzes.
Want wij voelen dat het beter kan. 

(refrein)
Laten we nog een keer alles geven. 
Met levens op het spel, niet langer slaaf van staat. 
Niet langer onnodige haat. 
Verzonnen grenzen weggeveegd van de open kaart. 
We lijken nog steeds in mythes te geloven.

Luisterend naar de valse beloftes die van boven naar beneden stromen. 
Terwijl de kloof tussen rijk en arm nog steeds vergroot. 
Het middenveld monddood. 
Wat werd gegeven, kan ook weer worden weggenomen. 
Zij de hakkers, wij de bomen? 
Geloven we nog dat jij en ik gelijk? 
Dat deze plek er één van ons beiden kan zijn? 
Of heeft aangeleerde angst zijn doel bereikt? 

(refrein)

Er zijn nog steeds clowns die spelen in het circus. 
We worden bedolven onder maskers, lockdowns, 
volk, bescherm u van een virus. 
Weet je nog hoe vrijheid smaakte?
Kom uit uw huizen, adem, de lucht.
Mis je niet wat ons mens maakte?
Mis je niet de mogelijkheden, de bomma, de kunst?

Vrije wil, als je luistert hoor je: de stad is stil. 

#16 Voetnoot: wat is de De Internationale?

2min49 - De Internationale uitgelegd door Lieve Franssen

“Misschien nog één aspect aan de Internationale dat ik belangrijk vind
 dat is het internationale
 aan De Internationale.” 

X De Rode Pil

1min49 - Het is lente, reinig uw lichaam! 

Kenneth Cardon als L. Dupuis

“Dank aan hun zuiver plantaardige samenstelling
purgeeren de roode pillen goed. 
Maar zonder hevigheid,
zonder kramp!”

bron: L. Depuis "Het Is Lente, Reinig Uw Lichaam." Dagblad Vooruit (Gent), 14 mei 1914, 120, 4. (Amsab-ISG, CO.0568)

Outro

2min06 - Ontdek wie heeft meegewerkt aan deze audiotour

“Dit was Kunst Veredelt een audiotour gecreëerd door Adriënne van der Werf, Katinka de Jonge, Leonore Spee en Sascha Bornkamp."

soundtrack: Alan van Rompuy - met werk van: Deogracias Kihalu, Hind Eljadid, Tom Lanoye, Rosa Luxemburg & Teletext - met de stemmen van: Anne-Laure Vandeputte, Charlotte De Bruyne, Johan Heldenbergh, Kenneth Cardon, Loïs Brochez, Sam Bogaerts, Sara De Roo, Titus de Voogdt & Zouzou Ben Chikha - dramaturgie: Kopano Maroga - mixing & mastering: Jasper Segers - productie: vzw Teletext & het kunstencentrum dat huist in het monument De Vooruit - met steun van: de Vlaamse Overheid

met dank aan: 019, AMSAB-Instituut voor sociale geschiedenis, Andy van Kerschaver, Anke Hintjens, Bart De Wilde, Brecht Jonckers, deFENIKS, Dominique Willaert, Geert Bonne, Jan Dumoulin, Jeroen Michiel, Jef Cuypers, Karel Clemminck, Katharina Smets, Laurens Mariën, Lief Verbeeck, Liesbeth Nys, Margo Temmerman, Martijn van den Broucke, Matthias Belpaire, Matthieu Goeury, Mieke Dumont, Moritz Gallei, Pascale Welvaert, Peter Aers, Peter Spaepen, Peter Van den Eede, Sven Roef, Taco Drijfhout, Tine Theunissen, Tom Mahy, Willie Verhoysen & Zwijgen is geen optie

interviews met: Anja Meulenbelt, Bruno De Wever, Carine Thienpont, Eric Bauwens, Franky Devos, Gilbert Temmerman, Joke Hermsen, Jolien Paeleman (als vertegenwoordiger van Extinction Rebellion Gent), Jozefien De Bock, Kopano Maroga, Lieve Franssen, Martha Balthazar, Nadia Sels, Necdet Karatasli, Peter Donnea, Peter Mertens, Romain Berteloot, Sabrine Ingabire, Stefaan Dewinter, Thijs Lijster, Tina De Gendt, Tristan Oger & Wouter Hillaert

Bronnen

Anja Meulenbelt. Interview, 2021 
Archiefcollectie: Edward Anseele jr. (Amsab-ISG, CO.0081) 
Bruno De Wever. Interview, 2020. 
Carine Thienpont. Interview, 2020 
Deogracias Kihalu, Carnet de Route, 2021. 
Eric Bauwens. Interview, 2020. 
Franky Devos. Interview, 2020 
Gilbert Temmerman, Interview, onderzoeksseminarie UGent, 2009. (Amsab-ISG) 
Gustave Goublier. "Werkmanskind." vertaald door Eduard Jacobs, 1898. via https://www.wreed-en-plezant.be/wrdprs/2016/08/werkmanskind/ (geraadpleegd 12 april 2021) 
Hind Ejadid. Herwerking van "De Internationale", 2021 
Joke Hermsen. Interview, 2021. 
Jolien Paeleman. Interview, 2020. 
Jozefien De Bock. Interview, 2020. 
Kopano Maroga. Interview, 2020 
L. Depuis "Het Is Lente, Reinig Uw Lichaam." Dagblad Vooruit (Gent), 14 mei 1914, 120, 4. (Amsab-ISG, CO.0568) 
Lieve Fransen. Interview, 2020 
Martha Balthazar. Interview, 2020 
Nadia Sels. Interview, 2020. 
Necdet Karatasli. Interview, 2020. 
Paul Detaeye, Vaststelling en schatting oorlogsschade in opdracht van S.M.: Vooruit (Gent: 15 september 1946). (Amsab-ISG, CO.0081) 
Peter Donnae. Interview, 2020 
Peter Mertens, Interview, 2021. 
Romain Berteloot. Interview, 2009. (Amsab-ISG) 
Rosa Luxemburg. Ik voel me in de hele wereld thuis. Geredigeerd door Joke J. Hermsen. Amsterdam: Uitgeverij van Oorschot, 2020. 
Sabrine Ingabire. Interview, 2021. 
Stefaan De Winter. Interview, 2021 
Thijs Lijster. Interview, 2020 
Tina De Gendt. Interview, 2020 
Tom Lanoye. Herwerking van "De Internationale", 2021 
Tristan Oger. Interview, 2020 
“Vooruit Feestnummer." Dagblad Vooruit (Gent), 16 - 23 augustus 1891, 188, 1-2. (Amsab-ISG, CO.0568) 
Wouter Hillaert. Interview, 2021.

Referenties

"Internationaal verbroederingsfeest" Dagblad Vooruit (Gent), 22 augustus 1891, 188, 1-2. (Amsab-ISG, CO.0568) 
"Leve De Internationale." Dagblad Vooruit (Gent), 18 augustus 1891, 188, 1-2. (Amsab-ISG, CO.0568) 
D.P. Snoep. "Van Atlas Tot Last. Aspecten Van De Betekenis Van Het Atlasmotief (Atlas, Some Aspects of a Motive)." Simiolus: Netherlands Quarterly for the History of Art 2, 1 (1967 - 1968): 6-22. Eric Van De Casteele. "De Coöperatieve Vooruit: De lijkwade van het kapitalisme." Interview met Hendrik Defoort, 22 juni 2006, Knack, no. 22. 
Erik Demeester, "Coöperatieven, een wisseloplossing voor het kapitalisme?". Vonk (2013). https://vonk.org/cooeperatieven-een-wisseloplossing-voor-het-kapitalisme.html. (geraadpleegd op 12 april 2021) 
Guido Lauwaert. "Nieuwe namen voor oude pleinen." Knack Online (29 april 2013) via https://www.knack.be/nieuws/nieuwe-namen-voor-oude-pleinen/article-opinion-82981.html (geraadpleegd 12 april 2021) Gustave Goublier. "Werkmanskind." vertaald door Eduard Jacobs, 1898. via https://www.wreed-en-plezant.be/wrdprs/2016/08/werkmanskind/ (geraadpleegd 12 april 2021) Guy Vanschoenbeek. "Portret: Emilie Claeys (1855-1943)." ISGB 1996 (3): 67-81. Hannes Pieters, en Gita Deneckere. "Een showcase voor het socialisme. De Gentse coöperatie Vooruit op de Wereldtentoonstelling van 1913." Brood en Rozen 2013 (2): 58-75. 
Hans-Joachim Lecocq. Le conflit frontalier germano-congolais de la Ruzizi-Kivu (1895-1910) : disputée par l’Etat indépendant du Congo, héritée par la Belgique, gagnée par l’Allemagne. Faculté de philosophie, arts et lettres, Université catholique de Louvain, 2018. 
Jacqueline Aerens, Denise De Weert, Luc Lievyns, Martijn Vandenbroucke "Inventaris van het archief van Edward Anseele Sr. (1895-1938) ". Gent: Amsab-ISG, 2014. 
Julie Carlier. "Emilie Claeys (1855-1943), een adepte van August Bebels 'Vrije Huwelijk'? ." Brood en Rozen 2008 (3): 4 - 25. 
Liesbet Nys. Vooruit Gent, 1913-2013: Feestlokaal. Kunstencentrum. Veurne: Uitgeverij Hannibal, 2013. 
Martijn Vandenbroucke. "Een collectie met een bewogen geschiedenis." Brood en Rozen 2012 (2): 76-84. 
Martijn Vandenbroucke. Interview, 2020. 
Paule Verbruggen. "Archieven van en over sociale bewegingen in Belgisch-Congo. Een overzicht." TGSB 1999 (2). Referenties René De Herdt, Katoenkabaal. Uitgegeven door Patrick De Rynck. Gent: MIAT, 2007. 
Ruddy Doom. “Belgisch socialisme en kolonisering: dépendance chacha?” . Brood & Rozen 2010 (4). Sarah Vansteenbrugge, Floré, Fredie promotor, Nys, Liesbet copromotor. "De Herbestemming Van Vooruit. Van Socialistisch Volkshuis Tot Kunstencentrum." Master in de ingenieurswetenschappen: architectuur, Universiteit