Ideeënfestival Nacht van de Vrijdenker 2024 krimpt in ruimte en strekt uit in tijd. De Nacht van de Vrijdenker gooit hun beproefd concept om en vult op zaterdag 23 november de Theaterzaal van elf tot elf met wijze filosofen, baanbrekende wetenschappers en jonge, verfrissende opiniemakers. Verwacht je aan een marathon aan debatten, lezingen en panelgesprekken rond filosofie, maatschappelijke vraagstukken, wetenschap en kritisch denken. Minder ruimte, evenveel massa!
De Vooruit staat in de steigers tot december 2025. Meerdere zalen gaan hiervoor twee jaar achter slot en grendel. Het Nachtteam kroop terug achter de tekentafel en broedden een (tijdelijk) nieuw festivalconcept uit. Één zaal, een ochtend, namiddag - en avondprogramma en zeven achter elkaar geplande programmaonderdelen.
Kies je enkel je favoriete programma uit? Mix en match je er twee naar keuze? Of waag je je aan de volledige marathon van zeven programmaonderdelen? Jij kiest! Geen keuzestress dit jaar. What you pick, is what you see!
PROGRAMMA
11.00-12.30 | Raad der Wijzen
Één tafel, vijf wijzen en een gulzig live-publiek op zoek naar antwoorden op de meest uiteenlopende vragen. Dat is de simpele opzet van onze Raad der Wijzen. Ons festival heeft al tien jaar lang de ambitie om zo'n breed mogelijk publiek te laten nadenken over de belangrijkste uitdagingen en vraagstukken van onze tijd, dit aan de hand van filosofische, wetenschappelijke en maatschappelijk verfrissende inzichten.
Tijd om dat dit jaar heel erg concreet te maken en met antwoorden op te draven. De Raad der Wijzen neemt anderhalf uur de tijd om concrete antwoorden te bieden op knagende vragen / levensvragen / absurde hersenspinsels / ethische dilemma's /... waar jullie, ons publiek, van wakker ligt. We beroepen ons hiervoor op de kennis en vaardigheden van het voltallige panel, elk vanuit hun eigen expertise (filosofie, wetenschap, maatschappij, actualiteit, cultuur).
Geen nood, er gaat geen praatstok het publiek rond op zoek naar Chinese vrijwilligers.
Komt. Bezint. En ervaart. Het wordt ‘vré wijs’.
13.30-14.30 | Het Ontstaan van de Tijd
Arendt vs Hawking – Thomas Hertog
Misschien wel de grootste vraag waarover Stephen Hawking zich het hoofd heeft gebogen is hoe uit de oerknal een heelal is ontstaan waarin als bij wonder leven mogelijk is. Twintig jaar lang werkte Thomas Hertog zij aan zij met Hawking aan een nieuwe kosmologie die een licht werpt op de raadselachtige levensvatbaarheid van het heelal. Tot hun verbazing stootten ze op een diepere laag van evolutie, verscholen in de prille beginfase van het heelal, waarin de natuurwetten zelf lijken te veranderen. Materie, krachten, ja zelfs de tijd verdwijnen bij de oerknal.
In 'Het Ontstaan van de Tijd' neemt Hertog je mee op een wervelende ruimtereis, langs zwarte gaten, kosmische hologrammen en ver terug in de tijd, naar onze allerdiepste wortels. We ontdekken een radicaal vernieuwend, darwiniaans perspectief op de oorsprong van het heelal die ook het ontstaan van de natuurwetten omvat. De epistemologische herijking die hieruit voortvloeit, biedt een antwoord op Arendts bezorgdheid dat de moderne wetenschap en kosmologie elke vorm van humanisme verliest. Voor Hertog en Hawkins ontsnapt echter geen enkele natuurwet aan de mens. Zelfs de grootste kosmologische vragen gaan over ons.
15.00-16.00 | Afremmen voor de planeet (ENG)
Kohei Saito (ENG)
Het antropoceen slaat op het bestaande tijdperk waarin de aarde de verre gevolgen van menselijke activiteit ondervindt. Dat tijdvak kent een planetaire milieucrisis, stelt de Japanse filosoof en professor Kohei Saito. Ondanks talrijke waarschuwingen, handelden we de afgelopen decennia niet of te weinig, waardoor de tijd om op de catastrofe te reageren bijna op is.
De tijd is meer dan rijp om het bestaande politieke, economische en maatschappelijke kader te heroverwegen, willen we de planeet redden. Radicale ideeën zijn nodig aangezien het huidige systeem niet in staat is een oplossing te bieden.
Kohei Saito grijpt hiervoor naar Marx’ - weinig bekende - idee van degrowth communism, en gaat voorbij aan het groene kapitalisme, milieu-imperialisme en koloniaal extractivisme.
16.30-17.30 | God is dood, leve de kunst!
met: dokter Tessa Kerre, spoken word artiest, theatermaker en filosoof Dorro Dunya Veen en het collectief Lucinda Ra
moderator: Jana Kerremans
Met Kunst op voorschrift roept arts-specialist Tessa Kerre op om kunst te integreren in de zorg, voor zowel patiënten als zorgverleners. Ze droomt van een ‘roomservice voor kunst en cultuur’ in elke ziekenhuiskamer
Spoken word artiest en filosoof Dorro Dunya Veen verkent in haar baanbrekende thesis de unieke verbinding tussen theater en morele ontwikkeling. Wie naar scènes op het podium kijkt stimuleert persoonlijke groei en het begrijpen van complexe morele vraagstukken, stelt ze.
Gents theatercollectief Lucinda Ra onderzoekt aan de hand van hun kunstpraktijk enkele prangende maatschappelijke problemen. Vaak op plekken waar de kunsten niet vanzelfsprekend zijn: sociale huisvesting, (jeugd)psychiatrie, …
Zet deze drie samen op het podium van de Nacht en je mag je verwachten aan een gesprek over kunst als ‘verzorgers van de ziel’. Wat maakt het belang van kunst bij velen zo intuïtief noodzakelijk, en zo moeilijk in cijfers en doelstellingen te vatten? Welke rol kan kunst opnemen in een westerse, geseculariseerde wereld? En hoe kunnen we dat dan implementeren in het dagelijkse leven van zij die het net nodig hebben?
In dit panelgesprek onderzoeken we kunst als zingever, kunst als ethisch kompas en kunst als kritische spiegel voor de maatschappij.
19.00-20.00 | Power to the people? Over vrijheid, democratie en de massa (ENG)
Jonathan Israël (ENG)
Spinoza is ongetwijfeld de eerste grote, moderne filosoof die oppert dat de democratie de beste staatsvorm is om het welzijn en de belangen van de gemeenschap waar te maken.
Evengoed zien commentatoren van zijn werk ook contradicties en zwaktes – vooral in Spinoza’s beeld van het volk, te vinden in negatieve opmerkingen over ‘de menigte’ en in zijn afkeurende kijk op vrouwen.
Israel kijkt met een nieuwe wind naar Spinoza’s visie op democratie en ‘de menigte’ en verklaart zo waarom de Nederlandse filosoof vasthield aan de dreiging van ‘die menigte’.
De kerngedachte? Het volk is zowel een voorwaarde als een bedreiging voor de democratie. Deze staatsvorm moet voldoende robuust zijn om de altijd aanwezige druk van ‘de menigte’ aan te kunnen. Alleen dan blijft ze functioneren en blijft het doel bewaard: ieder van ons kan genieten van zijn democratische vrijheid.
20.30-21.30 | Willen wij nog kinderen?
met: filosoof Suzanne Roes, ervaringsdeskundige en auteur Leen Dendievel en filosoof Jeroen Hopster
moderator: Jana Kerremans
Wat betekent het vandaag de dag om (al dan niet) een kinderwens te hebben, en wat zijn de implicaties daarvan.
Hoever mag een individu gaan in de realisatie van hun (negatieve) kinderwens? In welke mate is het toegestaan dat overheden daarin tussenkomen? Hoe hebben maatschappelijke verwachtingen invloed in de manier waarop je naar kinderen en je eigen kinderwens kijkt? Is een kinderwens ethisch te verantwoorden met de huidige globale uitdagingen, denk aan klimaatverandering, stijgende spanningen in de geopolitiek en de verdere verstarring van structurele ongelijkheid tussen sociale klassen?
Filosofe Suzanne Roes legt in het boek 'De politiek van vruchtbaarheid' de politieke en ideologische onderstromen bloot die met onze kinder(loosheids)wensen gepaard gaan.
Docent Ethiek Jeroen Hopster stelt zich vanuit een moreel standpunt de vraag of een kinderwens nog van deze tijd is?
Actrice en schrijfster Leen Dendievel gaat op zoek naar de zin van een kind in haar gelijknamige boek en in het tv programma ‘Kinderwens’.
22.00-23.00 | Blinde vlekken en het Onbewuste
Lieke Asma
Psychologisch onderzoek laat zien: we kunnen personen benadelen en onrechtvaardig behandelen, zonder dat we dat willen of zelfs maar in de gaten hebben. Onbewust en ongewild maken we onderscheid tussen personen op basis van hun gender, etniciteit, leeftijd, lichaamsgewicht of seksuele oriëntatie. Maar hoe kan ons zelfbeeld zo afwijken van ons gedrag?
Het lijkt logisch: in onze onbewuste geest liggen vooroordelen opgeslagen, die ongemerkt onze gedachten, gevoelens en beslissingen beïnvloeden. Maar is dat wel de juiste manier om over deze problematiek na te denken? Is het wel behulpzaam om de blik naar binnen te richten?
In Asma’s lezing nemen we afstand van deze traditionele kijk op het onbewuste, en verplaatsen we de aandacht naar de wereld buiten ons. Want alleen door te kijken naar patronen in gedrag, keuzes en reacties, en door te luisteren naar ervaringen van anderen kunnen we discriminatie herkennen en voorkomen.
Blokkenschema
